Kościół Nowej Jerozolimy

    Kościół Nowej Jerozolimy został założony przez Emanuela Swedenborga (ur. 29.01.1688, zm. 29.03.1772), szweda, wybitnego fizyka i matematyka, chemika, prawnika, polityka, poetę, lingwistyka, astronoma, teozofa, który zdobył uznanie w świecie naukowym – został przyjęty w poczet członków Akademii Nauk w Uppsali. Syn biskupa luteriańskiego, który za młodu nie przejawiał podobnych do ojca upodobań, w jesieni swego życia, w wieku 57 lat Swedenborg zainteresował się religią. Ponadto nie założył on swego kościoła w wyniku filozoficznych przemyśleń, czy analizy ksiąg świętych, ale w wyniku kontaktów ze światem duchów. Emanuel żył w przekonaniu, iż objawienia, jakie doświadczał oraz głos boży, który przenikał do jego serca i umysłu były autentyczne. Stąd jego zapewnienia, iż pełnia wiedzy, jaką posiadł, była mu objawiona.

Zaczytując się w Biblii Swedenborg dostąpił łaski objawienia się Bóstwa, które wezwało go aby przywrócił chrześcijaństwo jego pierwotną czystość. Od tego czasu jeszcze wielokrotnie doświadczał on objawień oraz kontaktował się z istotami nadprzyrodzonymi: aniołami, demonami, duszami zmarłych. Wielokrotnie również odwiedzał pozamaterialne światy, w których widział „szczęśliwość rajską i katusze piekieł^". Swedenborg uwierzył w swoje powołanie i od tego momentu resztę życia poświęcił na budowę przyszłego odnowionego Kościoła, który miał uzdrowić „zły świat”.

Pierwsze swedenborgowskie ugrupowanie religijne powstało w tym samym roku, co pierwsze objawienia, czyli w 1743 r. Zgrupowanie to przyjęło nazwę Nowej Jerozolimy, jednak przekształcenie go w odrębny Kościół nastąpiło w 1788 roku, czyli na kilkanaście lat po śmierci mistyka.

Swedenborg swoje objawienia oraz naukę spisał w swoich dziełach teologicznych. Najważniejsze z nich powstały w latach 1748-1771: „Ziemie Wszechświata”, „Sąd Ostateczny”, „Nowa Jerozolima i jej niebiańska doktryna”, „O Białym Koniu Apokalipsy”, „Niebo i Piekło”, „Doktryna Nowej Jerozolimy w stosunku do Pana, Pisma świętego, życia i wiary”, „Prawdziwa wiara chrześcijańska”, itd. W dziełach tych uznał, że jedynym źródłem poznania religijnego jest Biblia, a przede wszystkim ewangelie i Apokalipsa św. Jana.

W roku 1757 Swedenborg ma doświadczenie Sądu Ostatecznego. Twierdzi, ze go przeżył
i przewiduje nadejście kresu czasów na 19 czerwca 1770 roku, kiedy to Chrystus powtórnie przybędzie na ziemię nie w ciele, ale duchowo. Od tego dnia rozpocząć się miało Królestwo Boże, a wszystko co złe tak na ziemi, jak i w niebie miało zostać naprawione. Na koniec wszechświat miał wrócić do pierwotnej czystości i doskonałości. Wyznawcy kościoła Nowej Jerozolimy wierzyli, że wszechświat stanie się wtedy taki, jak Bóg zamyślił w chwili stwarzania. Według nich ów Sąd Ostateczny ma charakter duchowy. Jezus poprzez wcielenie stopił swoją Boskość ze swoim ludzkim pierwiastkiem. Wcielił się po to, by poznać całe ludzkie doświadczenia, także  pokus a przez to pokonać grzech. Jezus wskazuje człowiekowi drogę zbawienia. Drogą tą według Swedenborga ma być samodoskonalenie się człowieka w aspekcie moralnym. Aby doznać zbawienia człowiek musi dokonywać dobrych uczynków. Ponieważ  jednak człowiek nie jest zdolny uczynić tego bez Boga, czyny muszą być dokonywane w pełnej wierze w Boga i z przekonaniem, że są to czyny samego Boga dokonywane rękami człowieka. Człowiek może nawrócić się tylko w stanie absolutnej wolności wyboru i świadomości. Ponadto Swedenborg i jego zwolennicy wierzyli w jednego Boga, odrzucając naukę o Trójcy Świętej.
Zdaniem Swedenborga Ojciec przybrał osobiście ludzką postać i nie tylko w takim znaczeniu można o nim mówić jako o Synu, Duch Święty to mądrość i moc Przedwiecznego, a nie osoba. Tym twierdzeniem Swedenborg zerwał całkowicie z nauką luterańską, w doktrynie której się wychował. Odrzucił także dogmaty o usprawiedliwieniu przez wiarę, o grzechu pierworodnym, a tym samym o odkupieniu przez Chrystusa.

Swedenborg w swoich wizjach widział, jak świat, który jest jednym wielkim Kościołem pozbył się miłości bliźniego, nie było więc dalszego sensu w jego istnieniu. Tradycja chrześcijańska wskazywała na powtórne nadejście Chrystusa jako Najwyższego Sędziego Sądu Ostatecznego. Tymczasem Chrystus w czasie pierwszego przyjścia był Chrystusem łagodnym, miłosiernym, stroniącym od sądu a nakazującym miłość. Takim samym będzie przy powtórnym przyjściu. Oczekując surowego Sędziego nie praktykujemy miłości i przegapimy Chrystusa, gdy znów przyjdzie. Zadaniem Swedenborga objawionym mu przez Pana jest uświadomienie tego ludziom. Uznawał on tylko dwa sakramenty: chrzest wprowadzający do Kościoła, oraz Eucharystię, będącą konieczną do uzyskania raju. Śmierć nie stanowi kresu istnienia człowieka – odłączona od ciała dusza trwa nadal, zachowując samoświadomość, także wszystkie cechy charakteru, jakie miała za życia ziemskiego.

Sąd Ostateczny, który Swedenborg widział w swoich wizjach nie wykluczał spośród ludzi zbawionych ludzi nie będących chrześcijanami, ale pod warunkiem, że będą postępować dobrze.  Jego zdaniem nie osiągnęli go Luter, kalwin, oraz Melachton, ponieważ ich nauki były zgubne dla rodzaju ludzkiego, a zatem sprzeczne Bogu. Łaska Pana jest tak wielka, że dostępna jest dla najgłębszych czeluści piekielnych.

Według Swedenborga świat, do którego przechodzi dusza po śmierci, jest bardzo podobny do tego, który właśnie opuszcza, aż do tego stopnia że często dusza może się nie zorientować o tym, że już jej ciało nie żyje. Szczególnie doświadczają tego osoby ginące nagle, gwałtowną i nienaturalną śmiercią. Po śmierci dusza, aby dostać się do nieba lub piekła, musi najpierw przejść przez stan pośredni, czyli Świat Duchowy. W Świecie Duchowym dusza musi uporządkować swoje "prawdziwe uczucia". Istoty ludzkie składają się z dwóch głównych cech lub mocy: zamiaru i zdolności rozpoznawania, lub miłości i przyczyny. W Świecie Duchowym doświadczamy tego, kim jesteśmy i co myślimy naprawdę. 

Ugrupowanie religijne zorganizowanie przez Swedenborga rozwinęło się najpierw w Anglii, następnie Stanach Zjednoczonych, Szwecji, Francji, Niemczech oraz w Rosji. Swedenborgianizm, ugruntowany przez zwolenników Swedenborga, jest oparty na wierze w to, iż rzeczywiście doświadczył on wizji Sądu Ostatecznego i powtórnego nadejścia Boga. Postawy wyznania wykrystalizowały się ostatecznie w 1828 roku. Dziś wszystkich wyznawców nauki Swedenborga jest zaledwie dwadzieścia czy trzydzieści tysięcy.

Kościół Nowej Jerozolimy jest zaliczany do herezji, głównie ze względu spirytyzm, spirytualizm religijny i okultyzm, a także poprzez odrzucenie istnienia Trójcy Świętej.

ŹRÓDŁA:

1. A. J. Sarwa, Herezjarchowie i schizmatycy, Poznań 1991
2. „Emanuel Swedenborg”, 20.05.2009,
   
3. „Swedenborgianie”, 20.05.2009,